Bakara(*) Sûresinin 233 . Ayetinde ; -Emzirmeyi tamamlamak isteyenler için- anneler çocuklarını iki tam yıl emzirirler. Onların (annelerin) yiyeceği, giyeceği, örfe uygun olarak babaya aittir. Hiçbir kimseye gücünün üstünde bir yük ve sorumluluk teklif edilmez. -Hiçbir anne ve hiçbir baba çocuğu sebebiyle zarara uğratılmasın- (Baba ölmüşse) mirasçı da aynı şeyle sorumludur. Eğer (anne ve baba) kendi aralarında danışıp anlaşarak (iki yıl dolmadan) çocuğu sütten kesmek isterlerse onlara günah yoktur. Eğer çocuklarınızı (bir süt anneye) emzirtmek isterseniz örfe uygun olarak vereceğiniz ücreti güzelce ödediğiniz takdirde size bir günah yoktur. Allah'a karşı gelmekten sakının ve bilin ki, Allah yapmakta olduklarınızı hakkıyla görendir.
Lokman Sûresinin 14 . Ayetinde ; İnsana da, anne babasına iyi davranmasını emrettik. Annesi onu her gün biraz daha güçsüz düşerek karnında taşımıştır. Onun sütten kesilmesi de iki yıl içinde olur. (İşte onun için) insana şöyle emrettik: "Bana ve anne babana şükret. Dönüş banadır."
Ahkâf Sûresinin 15 . Ayetinde ; Biz insana anne babasına iyi davranmayı emrettik. Annesi onu ne zahmetle karnında taşıdı ve ne zahmetle doğurdu! Onun (anne karnında) taşınması ve sütten kesilme süresi (toplam olarak) otuz aydır. Nihayet olgunluk çağına gelip, kırk yaşına varınca şöyle der: "Bana ve anne babama verdiğin nimetlere şükretmemi, senin razı olacağın salih amel işlememi bana ilham et. Neslimi de salih kimseler yap. Şüphesiz ben sana döndüm. Muhakkak ki ben sana teslim olanlardanım."
MUCİZE SIVI ANNE SÜTÜNÜN DEĞERİ
Anne sütü henüz dünyaya yeni gelen bir canlı olarak kendini beslemekten aciz bir canlı olan bebeğe büyük bir lütuf eseri olarak verilmiş en orijinal, en güzel, en etkili ve en gerekli bir gıda türüdür. Bebek denen canlı, doğumuyla birlikte kendini anne kucağında, kendi sıcaklığında, yeni yapılmış bir yiyeceği yumuşacık dudaklarına yumuşak bir temasla verilirken buluverir. Tek yaptığı şey "emme" eylemidir aslında. Yapması gereken en önemli şeyi en kısa sürede, en uygun ve hazırlanmış şartlarda yapıvermek…
Eh, hayata yeni başlayan bebeğin ilk ve en önemli becerisi ve başarısı diyebiliriz buna. İçinde tüm korkuları ve savunma, barınma, doyma güdülerini içeren "ilkel refleksler" diye geçiştirilen ve hayatın devamını sağlayan tüm güdülere bebeğin en anlamlı cevabı, hayatın devamını sağlayan bir refleksle ve öylesine müthiş bir özgüvenle yaptığı emme eylemi. Bizzat memeye temasla birlikte onu arayışı. Hiç şüphesiz anne karnındaki parmak emme görüntülerinin pratik yapma açısından çok yüksek bir fonksiyonel değeri de var bunda. Tüm bu olanlar içinde tek güzellik bebeğe ait değil tabi. Ya anne, ne o öyle çocuk doğar doğmaz böyle hazır bir gıdayla hemen doğum sonrası, tüm acılarına rağmen, dokuz ay karnında beslediği o canlıyı bu sefer de gözlerini ilk açtığı dünyada beslemeye hazır ve dimdik ayakta… Tüm canlı türlerinde aynı refleksin bu denli göze çarpması hayatın ne denli aktif bir kurguya sahip olduğu hususunda insanı düşündürüyor.
Evet, hayatı anlamayı, tesadüflerin değil büyük bir planlamanın eseri olarak algı ve ilgi dünyamıza sokan bu kısa girişten sonra; neymiş bu müthiş anne sütü ve çocuk emzirmek niçin bu kadar önemli, ona bakalım…
Her şeyden önce anne sütü, bebeğin gereksinimi olan besinleri içerir. Kolaylıkla sindirilir ve bebek organizması tarafından verimli bir şekilde kullanılır. Anne-bebek bağlılığında sevgi dolu bir ilişkiyi kolaylaştırır. Bebeğin gelişmesine yardımcı olur. Doğum sonrası anne sağlığının korunması açısından anne rahminin (uterus) çabuk toparlanmasını sağlar. Doğum sonrası kanamayı azaltarak kansızlığı (anemi) önler ve yine yumurtalık (over) ve meme kanseri riskini azaltır.
Anne Sütünün Genel Özellikleri ve Kolostrum
Anne sütü, inek sütüne oranla protein yükü daha az olup, tam olgunlaşmamış bebek böbreği için yük azalması anlamına gelmektedir. Anti infektif proteinlerden oluşan Whey proteinleri bebeği infeksiyonlardan korur ve ancak anne sütünde mevcuttur, inek sütünde değil. Nitekim anne sütüyle beslenmeyen ancak yapay beslenen bebeklerde hayvan sütü proteinine karşı intolerans gelişebilir ve sonuçta, egzema ya da astım gibi alerjik reaksiyonlar daha sık görülür. Bu aynı zamanda vücudun bir kısım alerjenlerle erken tanışmasının bir sonucudur.
Yine insan sütünde, esansiyel yağ asitleri boldur ve bu beyin, göz ve kan damarlarının gelişimi için oldukça gereklidir. Yağ sindiriminde etkili Lipaz da insan sütünde mevcuttur. Anne sütü, bebeğe yetecek kadar A, B, C vitaminleri içerir. Anne sütündeki demirin çoğu emildiğinden bebek, anne sütüyle beraber demir ihtiyacı açısından koruma altındadır denebilir.
Doğumdan sonra anne göğsünden çıkan ilk süte "kolostrum" adı verilir. Kolostrum çok özel, çok kıymetli, bebeğe verilmesi hayati önem taşıyan bir mayi, gıda, pek kıymetli bir süttür. Çünkü kolostrum içinde bebeği enfeksiyon ve alerjiden koruyan antikorlar mevcuttur. Büyüme faktörleri içerir. Bu faktörler de bebekte barsak olgunlaşmasına yardımcıdır, ayrıca bebekte alerji ve intoleransı önlerler. Yine kolostrum, barsak temizleyici bir etkiye sahip olup, sarılığın önlenmesine de yardımcıdır. Kolostrum içindeki zengin A vitamini içeriği, hem göz hastalıklarının oluşmasını engeller hem de enfeksiyonların ağırlaşmasını önler.
İlk beslenmede bebeklerin kolostrum almaları çok önemlidir. Nitekim bebek doğduğunda anne göğsünde kolostrum emmeye hazır vaziyettedir ve olgunlaşmış süt salgılanana kadar bebeklerin çoğunluğunda bebeklerin tüm besin gereksinimlerini karşılar.
Emzirmemenin ya da yapay beslenmenin zararları
Yapay beslenen çocuklarda yani anne sütü alamayan bebeklerde maalesef çocuk mamalarına erken geçilmekte ve durum bebek sağlığı açısından çok kötü sonuçlanabilecek olayların başlangıcını oluşturmaktadır. Sonuçları itibariyle neler gelişebilir bir de buna bakalım. Yapay beslenme anne-bebek bağlanmasını engelleyebilir. Oysa bu bağ çok önemlidir. Bebeğin ishale, solunum yolu ve kulak enfeksiyonlarına ve diğer enfeksiyon hastalıklarına yakalanma ihtimali artar, hatta ishali kronikleşebilir. Doğal yani anne sütüyle beslenen bebeğe kıyasla yapay beslenen bebeklerde infeksiyon ya da malnütrisyondan ölme ihtimali daha fazladır. Bu bebekler, egzema ve astım gibi allerjik sorunlara daha eğilimlidir ve verilen hayvan sütüne karşı intolerans gelişebilir. Yapay süt içen bebekte obesite gelişebilir ve diabet gibi bazı kronik hastalıklara ait risk de artmış durumdadır. Mental yönden çok iyi gelişemediği gibi, zeka testlerinde de düşük puan alabilir. Emzirmek çoğu zaman anneyi de yeni bir gebeliğe karşı koruduğundan, yapay beslenme annenin daha kolay gebe kalmasıyla sonuçlanabilir. Yapay beslenen çocuklarda emzirmeyen annenin over ve meme kanseri riski de artmış durumdadır.
Emzirmeye başlama ve devamında başarılı olma
Tüm bu nedenlerle hamile kadınlar emzirmenin yararları ve yöntemleri hususunda bilgilendirilmelidir. Anne ile bebeğin 24 saat bir arada kalmalarını sağlayacak bir uygulama benimsenmelidir. Doğumu izleyen ilk yarım saat içinde emzirmeye başlamaları için annelere yardımcı olunmalıdır. Annelere, emzirmenin nasıl olacağı ve bebeklerinden ayrı kaldıkları durumlarda sütün salgılanmasını nasıl sürdürebilecekleri gösterilmelidir. İlk 6 ay sadece anne sütü verilmeli ve 2 yaşına kadar da anne sütüne devam etme hususunda büyük çaba harcanmalıdır. Bu anlamda tıbben gerekli görülmedikçe, yeni doğan bebeğe anne sütünden başka bir yiyecek ya da içecek verilmemelidir. Bebeğin, her isteyişinde emzirilmesi teşvik edilmelidir. Emzirilen bebeklere yalancı meme veya emzik türünden herhangi bir şey verilmemelidir.
Emzirme şekli çok önemlidir. Çocuğun vücudu annenin vücuduna yakın, yüzü anneye bakacak şekilde, başı ve gövdesi düz bir hatta olarak, burnu meme ucunun karşısında ve dudakları sadece meme başını emerek değil memedeki areola dediğimiz renkli kısmı tamamen kapatarak emecek şekilde ve çenesi memeye değer vaziyette, yeni doğmuşsa poposundan da tutulacak şekilde olmalıdır. Annenin memeyi tutuşunda ise, parmakları memenin altında, göğsüne dayalı, işaret parmağıyla memeyi alttan destekliyor, başparmak ise memenin üstünde, parmaklar meme ucundan uzakta tutulmalıdır.
Anne kendini iyi hissediyorsa, bebek etkili emecek şekilde memeye iyi yerleştiriliyorsa, bebek, istediği sıklıkta ve istediği süre emziriliyorsa ve çevre de emzirmeye destek oluyorsa emzirme gayet başarılı olacak demektir.
Birinci basamak sağlık kuruluşlarında yazılı bir emzirme politikasının oluşturulması ve halkın anlayacağı bir dille ve pratik gösterilerle halka neyi nasıl yapacağı anlatılmalıdır. İnsanımızın bu konuda birinci basamak sağlık hizmeti veren yerlerden bilgi edinme istek ve talepleri olmalıdır. Buralardaki tüm sağlık personeli kapsamlı bir şekilde eğitilmeli ve bilgi aktarma, sosyal diyalog ve iletişim açısından yetkin hale getirilmelidir. Tıpkı aşı kampanyalarında olduğu gibi, emme ve emzirmede bilgilendirme amacıyla gezici sağlık ekipleri oluşturulmalıdır. Bu amaçla annelerin ve hatta babaların, evde sözsahibi büyüklerin bilgilendirilmesi gerekmektedir. Hatta toplumda, hayata dair hayati bir soru olarak insanlar birbirlerine "Sen çocuğunu emzirdin mi, emziriyor musun" sorularını sık sık sormalı bunun önemini yaygın bir ilgi ve bilgi alanı haline getirmelidir. Bu, hiç şüphesiz, insanların sıradan ve günübirlik kaygılarından daha önemli, insani bir içe dönüş hareketi olacaktır. Her şeyi unutan insanın kendini ve insani değerlerini unutmaması adına…
Cami avlularına bırakılan sahipsiz çocuklara, artık insanlar, "niye bıraktı?" değil, "emzirmeyi de bıraktı?" dedirtene kadar…
.jpg)
