Son günlerde bir zeka türü olarak sıkça duymaya başladığımız EQ yani duygusal zeka kavramı her geçen gün gittikçe önemli hale gelmeye başladı. Çevremizde zeka olarak IQ' su çok yüksek insanları gözlemlediğimizde bazılarının kendisiyle ve çevresiyle barışık olmadığı, hatta mutsuzluk çektiklerini görebiliyoruz. Bu da insanların güzel bir hayat yaşamaları için yüksek IQ'nun yeterli olmadığı ve kişinin duygusal zekaca da belirli bir yeterliliğe ulaşmış olmalarının gerekliliğini göstermekte.
Duygusal zeka madem bu kadar önemli, o halde nedir bu duygusal zeka?
Duygusal zeka; kişiyi güdüleyen, engellerle karşılaştığında direnç sağlayan, tepkiyi kontrol etmeyi ve doyumu geciktirmeyi sağlayan, düşünme yeteneğini engelleyen duygu durumunu düzenleyen ve stresten uzak durmayı, kendini başkalarının yerine koymayı ve umutlu olmayı sağlayan yeteneklerdir.
Duygusal zeka, yaşamımızda duyguları tanıma, anlama, düzenleme ve etkin bir şekilde kullanabilme becerisi olarak tanımlanır.
Bilindiği gibi, insanın bilişsel, zihinsel (cognitive) işlevleri beyin kabuğundan (cortex) duygulanım, duygudurum ile ilgili işlevleri beyin kabuğunun altında (subcortex) bulunan yapılardan kaynaklanır. Bu nedenle, duygusal zeka beyin kabuğu altında bulunan yapıların işlevi sonucu oluşan becerilerin, yetilerin, yeteneklerin bütünü olarak kabul edilebilir.
Korteks, beynin düşünen bölümü olarak görülür ve duygusal zekayı anlamada da önemli rol oynar. Korteks hislerimiz hakkında hislere sahip olmamızı sağlar. İçgörü edinmemizi neden belirli bir şekilde hissediyor olduğumuzu çözümlememizi sağlar.
Duygusal Zekanın ilk tanımlamalarından birinde, bireyin kendisinin ve diğerlerinin duygularını kontrol edebilme yeterliliğini, bunların arasındaki ayrımı yapabilmeyi ve bilgiyi birinin düşüncelerine ve hareketlerine rehberlik etmede kullanabilmeyi içeren bir sosyal zeka tipi olduğu söylenmiştir. Ancak daha sonraki revize edilen tanımlamalarda, duygusal zekanın sosyal zekadan daha geniş olduğu aynı kuramcılar tarafından belirtilmiştir.
Duygusal Zekanın odağı sözel ve sözel olmayan değerlendirmeyi ve duyguların tanımlanmasını, kendinin ve diğerlerinin duygularının düzenlenmesini ve duygusal içeriğin problem çözümünde kullanılmasını kapsar.
Duygusal zeka ile insanların ortak duyguları, iletişim becerileri, insanlık anlayışları, incelik, kibarlık, nezaket gibi yetenekleri tanımlanıyor. Duygusal Zeka, duyguların anlamlarını ve onların ilişkilerini fark etme yeteneğini, muhakeme etmeyi, temellerinde problem çözmeyi temsil eder. Duygusal zeka duyguları fark etme, duygu bağlantılı hisleri özümleme, duyguların bilgisini anlama ve onları yönetebilme kapasitesini içerir Duygusal Zeka, duygusal bilgiyi anlama duyguları, duygusal ve zihinsel büyümeyi sağlayacak şekilde reflektif olarak düzenleyebilme yeteneği olması nedeniyle de genel zeka ile bağlantılıdır; fakat mekanizmaları ve belirtileri açısından farklı olduğu da doğrudur.
Temel mekanizması duygusallık, duygu yönetimini içerir. Belirtileri, duygusal alanda yüksek sözel akıcılığı içerebilir. Farklı tiplerdeki insanlar daha çok veya daha az duygusal zekaya sahip olacaktır. Duygusal yönden zeki olanlar, kendi duygularından ve diğerlerininkilerden daha çok haberdar olacaktır. Bu kişiler içsel deneyimlerinin olumlu ya da olumsuz yönlerine daha açıktırlar. Duygularını tanımlayabilmeleri daha iyidir ve uygun olduğunda duygularıyla iletişime girerler. Bu haberdar oluş, kendinin ve diğerlerinin duygulanımlarını daha etkili düzenlenmesine öncü olacaktır.
Son olarak cümlelerimizi Yunus Emre'nin şu güzel sözleriyle tamamlayabiliriz;
İLİM İLİM BİLMEKTİR
İlim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir
Sen kendini bilmezsin, ya nice okumaktır
Okumaktan mani ne, kişi Hakkı bilmektir
Çün okudun bilemedin, ha bir kuru emektir
Okudum bildim deme, çok taat kıldım deme
Eri hak bilmez isen, abes yere yelmektir
Dört kitabın manisi, bellidir bir elif te
Sen elif dersin hoca, manisi ne demektir
Yunus der ki Ey hoca
Gerekse var bin Hacca
Hepisinden iyice
Bir gönüle girmektir
Kaynak: Adnan Erkuş, Psikoloji Terimleri Sözlüğü, Doruk Yayınları, Ankara, 2001, s: 64.
Mark Davis, Duygusal Zekanızı Ölçün, Çev: Solina SİLAHLI, Alfa Yayınları, İstanbul 2004, s: 2.
Özcan Köknel, Akıl İle Düşünce Gücü, Altın Kitaplar Yayınevi, İstanbul, 2003, s: 248.
Lawrance, E. Shapıro, Yüksek EQ'lu Bir Çocuk Yetiştirmek, Varlık Yayınları, Çev: Ümran KARTAL, İstanbul 2004 a.g.e., s: 23.
İşmen, Esra: Duygusal Zeka ve Problem Çözme, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Dergisi, Yıl: 2001, Sayı: 13 a.g.e. s: 113
İşmen, Esra: Duygusal Zeka ve Problem Çözme, M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi, Eğitim Bilimleri Dergisi, Yıl: 2001, Sayı: 13 a.g.e. s: 113-114. www.duygusalzeka.com
.jpg)
